(Deze ingezonden brief verscheen 15 november in de NRC)
Een doorsnee dag bij het Anne Frank Huis. Ik kijk vanuit mijn kantoor uit op het plein voor de museumingang. Ik zie een man met keppel en even later een groep jonge vrouwen met hoofddoek. Ze wachten geduldig tot ze naar binnen kunnen om de onderduikplek van Anne Frank te bezoeken. Ze komen om kennis te nemen van de geschiedenis die zich in dit huis heeft afgespeeld, maar ook om zichzelf en de wereld om hen heen beter te begrijpen. Enkele duizenden bezoekers, iedere dag weer, hopelijk binnenkort ook weer mensen uit gebieden waar nu oorlog en geweld heersen.
Na 7 oktober is alles anders maar ook weer niet.
Ondertussen zie en hoor ik volop antisemitische uitingen. Ik zie en hoor de leus 'From the river to the sea…', tijdens demonstraties, geprojecteerd op gebouwen en zelfs gebruikt in het hart van onze democratie, ons parlement. Is het gebruik van de leus moreel verwerpelijk, zeker in deze tijd van wijdverbreid antisemitisme? Burgemeester Halsema van Amsterdam was er duidelijk over: ja. Ik ben het met haar eens, want de leus betekent feitelijk een ontkenning van het bestaansrecht van de staat Israël. Is de leus in strijd met de wet? Kennelijk niet. De rechtsstaat borgt de vrijheid van meningsuiting, een groot goed.
Door de beelden uit Israël en Gaza, de beelden van onschuldige burgerslachtoffers, lopen de emoties hoog op, ook bij mij. Maar mag je daarom van alles zeggen en roepen?
De kernvraag is: hoe verhouden we ons tot die vrijheid van meningsuiting? Als morgen alle Nederlanders onbegrensd gebruikmaken van het recht op de vrijheid van meningsuiting zonder rekening te houden met anderen, leven we overmorgen in een onleefbaar, van haat vervuld land. Daar zullen we allemaal het slachtoffer van worden. Veel mensen zetten zich, vanuit verschillende achtergronden en verschillende gevoelens van verbondenheid, in voor het verminderen van spanningen en het slaan van bruggen. Want ook na deze vreselijke tijd moeten we samen verder, willen we samen verder. Het gebruik van de leus doet afbreuk aan het werk van al die bruggenbouwers, die een boodschap van hoop in plaats van haat brengen. Ze voelen pijn, ze zijn vol zorgen en angst, maar zijn ook vastberaden om juist in deze tijd groepsgerichte haat en polarisatie tegen te gaan. Dat vraagt een inspanning van ons allemaal, bijvoorbeeld door stil te staan bij het gewicht van de woorden die we gebruiken.
Net als die duizenden bezoekers aan het Anne Frank Huis, uit de hele wereld en van alle gezindten, kunnen we inspiratie putten uit de woorden van het meisje, dat in 1944, net 15 jaar oud, schreef: ‘wij leven allen met het doel gelukkig te worden, we leven allen verschillend en toch gelijk.’
Ronald Leopold
Algemeen directeur Anne Frank Stichting