Go to main content

Hoe werd het dagboek zo beroemd?

Op 25 juni 1947 verschijnt Het Achterhuis van Anne Frank in het Nederlands in een kleine oplage van 3.036 exemplaren. Dat is een eerste stap, maar hoe is dat boek uitgegroeid tot een van de meest vertaalde boeken ter wereld? Wat waren belangrijke momenten in die ontwikkeling?

Publicatie van het dagboek in Duitsland en Frankrijk (1950)

Na de Nederlandse editie vindt Otto Frank uitgevers in de Bondsrepubliek Duitsland en Frankrijk die Het Achterhuis willen uitgeven. Beide vertalingen verschijnen in 1950. De eerste Duitse oplage bedraagt 4.600 exemplaren en is geen bestseller. Dat wordt Das Tagebuch der Anne Frank wel als het in 1955 als een goedkope pocket uitgegeven wordt. En wanneer ook het toneelstuk (zie hieronder) in de Bondsrepubliek Duitsland een succes wordt, schiet de totale oplage omhoog naar 700.000 exemplaren. Het succes van het toneelstuk leidt ertoe dat er in 1957 een uitgave in de DDR (Oost-Duitsland) verschijnt.

De Franse uitgave verschijnt net als de Duitse in 1950 en de recensies zijn lovend. Die Franse uitgave komt in handen van Amerikaanse auteur Meyer Levin. Hij zal een belangrijke rol spelen bij het succes van het dagboek in de Verenigde Staten.

‘Ik vroeg mijn uitgever eens wat naar zijn mening de reden was dat het dagboek door zovelen gelezen werd. Volgens hem omvatte het dagboek zoveel levensgebieden dat iedere lezer daar wel iets in vond dat hem persoonlijk raakte.’
Otto Frank, ‘Herinneringen aan Anne’, 1968

Succes in de VS na recensie in The New York Times (1952)

In 1950 schrijft Meyer Levin, op basis van de Franse uitgave, voor het eerst over Het Achterhuis in een artikel over ‘the attitude of American publishers towards books of Jewish content’ in het tijdschrift Congress Weekly. Hij noemt Anne Frank een ‘highly gifted writer’ [een schrijfster met veel talent], haar dagboek ‘a work about the unfolding of the nature of a young girl absolutely pure in candor and at the same time in delicacy.’ [‘een werk over het ontluiken van een jong meisje, volkomen puur in openheid en in fijngevoeligheid.’]

Het is voor Otto niet eenvoudig om een uitgever te vinden in de Verenigde Staten. Nadat het manuscript door 10 uitgevers is geweigerd besluit uitgeverij Doubleday de rechten te verwerven. Dat was vooral te danken aan redacteur Judith Jones die de Franse uitgave van het dagboek ontdekte in een stapel van afgewezen manuscripten. Zij slaagde erin haar bazen bij Doubleday ervan te overtuigen dat het dagboek het verdiende te worden uitgegeven in de VS. De publicatie van Annes dagboek in Amerika in 1952 begint voorzichtig. Vijf jaar na de eerste uitgave in Nederland komt in 1952 Anne Frank: The Diary of a Young Girl op de markt in een bescheiden oplage van 5.000 exemplaren.

Uitgeverij Doubleday heeft niet zulke hoge verwachtingen en besteedt nauwelijks geld aan extra reclame. De verkoop loopt niet voorspoedig. Maar na een enthousiaste recensie door schrijver Meyer Levin in de The New York Times Book Review (15 juni 1952) begint de verkoop van het boek te lopen. Er komt snel een tweede oplage van 15.000 exemplaren en een paar dagen later zelfs een derde druk van 45.000. In korte tijd beleeft het dagboek druk na druk en hebben miljoenen Amerikanen het boek gelezen.

Het toneelstuk The Diary of Anne Frank (1955)

Meyer Levin ontwikkelt zich tot een vurig pleitbezorger en dringt aan op een toneelstuk en een film op basis van het dagboek. Hij schrijft zelf een script, maar dat wordt door Otto Frank afgewezen. Dat leidt tot veel bitterheid bij Meyer Levin en zelfs tot een rechtszaak. Over die zaak en de rol van Meyer Levin bij de Amerikaanse uitgave is veel geschreven, niet alleen door Meyer Levin zelf in The Obsession (1973), maar ook door wetenschappers.

Uiteindelijk besluit Otto Frank om met toneelschrijvers Frances Goodrich en Albert Hackett in zee te gaan. Krap twee jaar schrijven zij aan het script. Op 5 oktober 1955 gaat The Diary of Anne Frank in première in het Cort Theatre in New York. Voor de première wenst Otto Frank de cast veel succes, zelf kan en wil hij het niet zien. De gedachte dat zijn gezin op het toneel zal staan is voor hem te zwaar.

De laatste opvoering op Broadway is op 22 juni 1957. Na 717 voorstellingen gaat het toneelstuk het land in en begint het aan een tournee langs steden in de Verenigde Staten. The Diary of Anne Frank wint belangrijke prijzen, waaronder de Pulitzerprijs voor toneel, de Tony Award en de New York Drama Critics’ Circle Award voor Best Play.

Opvoeringen over de hele wereld

Het toneelstuk wordt ook in tal van andere landen opgevoerd, waaronder Nederland. De première vindt plaats op 27 november 1956 in bijzijn van Koningin Juliana en Prins Bernhard. In Duitsland maakt het stuk grote indruk, meer dan 2 miljoen mensen komen kijken. Vaak is het na afloop minutenlang stil. Het toneelstuk draagt in Duitsland en in tal van andere landen in grote mate bij aan de bekendheid van het dagboek.

De film The Diary of Anne Frank (1959)

Op basis van het toneelstuk schrijven Goodrich en Hackett ook het script voor de film The Diary of Anne Frank. George Stevens tekent voor de regie. De film gaat op 18 maart 1959 in premiere in New York.

Volgens de beschikbare cijfers is de film geen kaskraker, het budget wordt geschat op 3 miljoen dollar, de bruto opbrengst op 5 miljoen dollar [IMDB]. Maar de film valt wel in de prijzen en wint 3 Oscars:

Shelley Winters (Best Actress in a Supporting Role)
Best Cinematography (voor een zwart-wit-film)
Best Art Direction-Set (voor een zwart-wit-film).

Net als het toneelstuk draagt de film - ondanks de wat tegenvallende cijfers - zeker bij aan de bekendheid van Het Achterhuis.

Literatuur

Meer over de rol van Meyer Levin:

Graver, Lawrence, An Obsession with Anne Frank: Meyer Levin and The Diary (Berkeley, CA: University of California Press, 1995).
Levin, Meyer, The Obsession (New York, NY: Simon and Schuster, 1973)
Melnick, Ralph, The Stolen Legacy of Anne Frank: Meyer Levin, Lillian Hellman, and the Staging of the Diary. (New Haven, CT & London: Yale University Press, 1997).
IMDB-pagina over 'The Diary of Anne Frank' [12 October 2018]